Seher Alp İç siyasetin gündeminde “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem” var… CHP, İYİ Parti, Saadet Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi ve Demokrasi ve Atılım Partisi temsilcilerinin Meclis’te yaptığı görüşmelerin ardından üzerinde uzlaşılan “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni” 6 siyasi partinin genel başkanının katılımıyla kamuoyuna açıklandı. Güçlendirilmiş Parlamenter Sistemi’nin asıl amacı, Cumhurbaşkanlığı Sistemi’ni askıya almak. Vatandaşlar ise sistemin detaylarını, özelliklerini ve nasıl uygulanacağı hususundaki bilgilere yönelik araştırmalarını sürdürüyor. Peki Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem nedir, hangi özelliklere sahip? Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem neler vadediyor? İşte konunun ayrıntıları… Güçlendirilmiş parlamenter sistem veya iyileştirilmiş ve güçlendirilmiş parlamenter sistem, Türkiye’deki muhalif partilerin (CHP, İYİ Parti, DEVA, GP, SP ve DP) Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne karşı geliştirdiği, parlamenter sistemi baz alan bir yönetim sistemidir. CHP, İYİ Parti, DEVA, GP, SP ve DP, Ekim 2021 itibarıyla TBMM’de bir araya gelerek ortak metin çalışmalarına başladı. 6 partinin genel başkan yardımcılarından oluşan ortak komisyon 5 başlıklı bir taslak metin oluşturdu. Oluşturulan taslak metin 2021 Aralık ayında tamamlanarak 28 Şubat 2022 tarihinde kamuoyuyla paylaşıldı. 
Ortak metin 5 ana başlık halinde oluşturuldu: Giriş, Yasama, Yürütme, Yargı, Demokratik Sistemin Temel Esasları. Metnin içeriğinde, 6 partinin fikir birliğine vardığı ilkeler yer aldı. Eski parlamenter sistemden farklı olarak hükümet kurmanın kolay, düşürmenin ise zor olması amaçlandı. Bunun için, hükümet düşüren meclis üyelerine, yeni hükümeti de belirleme zorunluluğu getirildi. Cumhurbaşkanlığı sisteminden farklı olarak, hükümet meclis tarafından kurulması, Cumhurbaşkanının partisinden istifa etmesi ilkeleri eklendi. Bunlar dışında yargı sisteminde, basın özgürlüğünde ve kamu atamalarında değişiklikler öngören ilkeler yer aldı. 
CHP Genel Başkan Yardımcısı Muharrem Erkek konuşmasında sistemin özelliklerine dair şu açıklamalarda bulundu: “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem; düşüncelerin özgürce ifade edildiği, din ve vicdan özgürlüğünün, basın özgürlüğünün, kadın haklarının, çocuk haklarının, çevre haklarının tam anlamıyla korunduğu özgürlükçü bir sistemdir. Bu sistem, devletin tüm kurumlarının hiçbir ayrım yapmaksızın tüm vatandaşlarına eşit mesafede olduğu çoğulcu bir sistemdir. Bu sistem, kamu yönetiminde eşitlik, tarafsızlık ve liyakat ilkelerinin esas alındığı, yolsuzlukla etkin mücadele edildiği, düzenleyici ve denetleyici kurumların bağımsızlıklarının sağlandığı, üniversitelerin özgürleştiği bir sistemdir. Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem, şeffaf ve hesap verebilir bir sistemdir. Bu sistemde siyasi makamların millete hizmetten başka hiçbir amacı olmayacaktır. Bunun güvencesi de hazırlayacağımız Siyasi Etik Kanunu’dur.” DEVA PARTİSİ: DEVA Partisi Genel Başkan Yardımcısı Mustafa Yeneroğlu ise “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem ile katılımcı, özgürlükçü ve çoğulcu demokrasinin gereklerine uygun, kuvvetler ayrılığı ilkesi ile etkin denge ve denetleme mekanizmalarına dayanan bir hükümet sistemi modeli amaçlıyoruz.” ifadelerini kullandı. DEMOKRAT PARTİ: Demokrat Parti Genel Başkan Yardımcısı Bülent Şahinalp ise Cumhurbaşkanı seçilme süresine dair çalışmalarını açıkladı. Şahinalp, “Cumhurbaşkanı ile Meclis’in görev sürelerinin ayrıştırılması amacıyla Cumhurbaşkanı’nın görev süresini 7 yıl olarak belirleyeceğiz. Bizler, Cumhurbaşkanı’nın hem toplumun farklı kesimleri hem de Meclis’teki partiler karşısındaki tarafsızlığını tam anlamıyla sağlayabilmesini amaçlıyoruz. Bu nedenle Cumhurbaşkanı’nın yalnızca bir dönem için seçilmesi kuralını getireceğiz.” dedi. GELECEK PARTİSİ: Gelecek Partisi Genel Başkan Yardımcısı Ayhan Sefer Üstün konuşmasında, “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistemde öncelikle yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığını sağlayacağız. Yüksek yargı kurulları ile yüksek yargı organlarının bağımsızlıkları ve demokratik meşruiyetlerini güçlendireceğiz. Bu kurullara ve organlara yürütmenin müdahalesini engelleyecek tedbirleri alacağız.” ifadelerine yer verdi. İYİ PARTİ: İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Bahadır Erdem “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de ifade özgürlüğü; Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin içtihatları gereğince şiddete teşvik, nefret söylemi ya da kişilik haklarına saldırı durumları dışında sınırlandırılmayacaktır. İnternet mevzuatını, uluslararası standartlara uygun olarak, ifade özgürlüğünü kısıtlamayacak ve kişilik haklarını ihlal etmeyecek şekilde yeniden düzenleyeceğiz.” dedi. SAADET PARTİSİ: Saadet Partisi Genel Başkan Yardımcısı Bülent Kaya, “Tüm kamu kurumlarının, fonksiyon ve etkinliklerini gözden geçirerek ihtiyaçlar doğrultusunda yeniden yapılandıracağız. Bu bağlamda paralel bütün kurum ve kurulların faaliyetlerine son vereceğiz. Kamu yönetiminde kadın yöneticilerin sayısını arttıracağız. İkinci hedefimiz kamu görevine alınmada her kademede liyakat ve eşitlik ilkelerini hâkim kılmaktır.” sözlerini dile getirdi. 
Ortak metin 5 ana başlık halinde oluşturuldu: Giriş, Yasama, Yürütme, Yargı, Demokratik Sistemin Temel Esasları. Metnin içeriğinde, 6 partinin fikir birliğine vardığı ilkeler yer aldı. Eski parlamenter sistemden farklı olarak hükümet kurmanın kolay, düşürmenin ise zor olması amaçlandı. Bunun için, hükümet düşüren meclis üyelerine, yeni hükümeti de belirleme zorunluluğu getirildi. Cumhurbaşkanlığı sisteminden farklı olarak, hükümet meclis tarafından kurulması, Cumhurbaşkanının partisinden istifa etmesi ilkeleri eklendi. Bunlar dışında yargı sisteminde, basın özgürlüğünde ve kamu atamalarında değişiklikler öngören ilkeler yer aldı. CHP Genel Başkan Yardımcısı Muharrem Erkek konuşmasında sistemin özelliklerine dair şu açıklamalarda bulundu: “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem; düşüncelerin özgürce ifade edildiği, din ve vicdan özgürlüğünün, basın özgürlüğünün, kadın haklarının, çocuk haklarının, çevre haklarının tam anlamıyla korunduğu özgürlükçü bir sistemdir. Bu sistem, devletin tüm kurumlarının hiçbir ayrım yapmaksızın tüm vatandaşlarına eşit mesafede olduğu çoğulcu bir sistemdir. Bu sistem, kamu yönetiminde eşitlik, tarafsızlık ve liyakat ilkelerinin esas alındığı, yolsuzlukla etkin mücadele edildiği, düzenleyici ve denetleyici kurumların bağımsızlıklarının sağlandığı, üniversitelerin özgürleştiği bir sistemdir. Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem, şeffaf ve hesap verebilir bir sistemdir. Bu sistemde siyasi makamların millete hizmetten başka hiçbir amacı olmayacaktır. Bunun güvencesi de hazırlayacağımız Siyasi Etik Kanunu’dur.” DEVA PARTİSİ: DEVA Partisi Genel Başkan Yardımcısı Mustafa Yeneroğlu ise “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem ile katılımcı, özgürlükçü ve çoğulcu demokrasinin gereklerine uygun, kuvvetler ayrılığı ilkesi ile etkin denge ve denetleme mekanizmalarına dayanan bir hükümet sistemi modeli amaçlıyoruz.” ifadelerini kullandı. DEMOKRAT PARTİ: Demokrat Parti Genel Başkan Yardımcısı Bülent Şahinalp ise Cumhurbaşkanı seçilme süresine dair çalışmalarını açıkladı. Şahinalp, “Cumhurbaşkanı ile Meclis’in görev sürelerinin ayrıştırılması amacıyla Cumhurbaşkanı’nın görev süresini 7 yıl olarak belirleyeceğiz. Bizler, Cumhurbaşkanı’nın hem toplumun farklı kesimleri hem de Meclis’teki partiler karşısındaki tarafsızlığını tam anlamıyla sağlayabilmesini amaçlıyoruz. Bu nedenle Cumhurbaşkanı’nın yalnızca bir dönem için seçilmesi kuralını getireceğiz.” dedi. GELECEK PARTİSİ: Gelecek Partisi Genel Başkan Yardımcısı Ayhan Sefer Üstün konuşmasında, “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistemde öncelikle yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığını sağlayacağız. Yüksek yargı kurulları ile yüksek yargı organlarının bağımsızlıkları ve demokratik meşruiyetlerini güçlendireceğiz. Bu kurullara ve organlara yürütmenin müdahalesini engelleyecek tedbirleri alacağız.” ifadelerine yer verdi. İYİ PARTİ: İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Bahadır Erdem “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de ifade özgürlüğü; Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin içtihatları gereğince şiddete teşvik, nefret söylemi ya da kişilik haklarına saldırı durumları dışında sınırlandırılmayacaktır. İnternet mevzuatını, uluslararası standartlara uygun olarak, ifade özgürlüğünü kısıtlamayacak ve kişilik haklarını ihlal etmeyecek şekilde yeniden düzenleyeceğiz.” dedi. SAADET PARTİSİ: Saadet Partisi Genel Başkan Yardımcısı Bülent Kaya, “Tüm kamu kurumlarının, fonksiyon ve etkinliklerini gözden geçirerek ihtiyaçlar doğrultusunda yeniden yapılandıracağız. Bu bağlamda paralel bütün kurum ve kurulların faaliyetlerine son vereceğiz. Kamu yönetiminde kadın yöneticilerin sayısını arttıracağız. İkinci hedefimiz kamu görevine alınmada her kademede liyakat ve eşitlik ilkelerini hâkim kılmaktır.” sözlerini dile getirdi. 
